نمونه برداری و ارسال نمونه
جهت بدست آوردن جواب هاي دقيق و قابل اطمينان، رعايت اصول صحيح نمونه برداري و چگونگي ارسال نمونه به آزمايشگاه از اهميت فراواني برخوردار است. لذا از كليه كاربران محترم درخواست ميشود جهت ارسال نمونه به آزمايشگاه دامپزشكي پاستور براي انجام آزمايشهاي مختلف، از روش هاي نمونه برداري و ارسال نمونه ارائه شده در اين قسمت استفاده نمايند.
ارسال نمونههاي طيور و پرندگان زينتي
به دليل اينكه در اغلب موارد مشكلات موجود در گله داراي سابقه قبلي هستند، لذا خواهشمند است هنگام ارسال نمونه، تاريخچه كاملي از بيماري شامل سن گله، ميزان واگيري بيماري، الگوي تلفات، اطلاعات مربوط به داروهاي تجويز شده و نيز روشهاي واكسيناسيون و انواع سيستمهاي پرورش مورد استفاده را ذكر نماييد.
1- جهت كالبد شكافي، در حدود 6 الي 10 قطعه از تلفات و يا پرندگان زنده در حال مرگ را بسته به شرايط موجود، به آزمايشگاه ارسال نماييد.
2 – گاهي براي تشخيص بيماري در گلههاي كوچك، ارسال فقط يك لاشه نيز مي تواند راه گشا باشد.
3 – توجه داشته باشيد كه انجام آزمايشهاي سرولوژيكي ، به طور معمول يك ابزار مناسب جهت تشخيص مشكلهاي گله است.
4 – جهت ممانعت از اتوليز پس از مرگ، بويژه در جوجههاي جوان، حتماً لاشههاي تازه را به آزمايشگاه ارسال نماييد. از انجماد لاشهها خود داري كنيد زيرا اين امر موجب رو به زوال گذاشتن لاشه و غير قابل استفاده شدن روشهاي آسيبشناسي مي شود.
5 – عفونتهاي انگلي كه در اثر تك ياختههاي متحرك ايجاد مي شوند (هگزاميتا، تريكوموناس و اسپيرونكلوس) در پرندگان زينتي رايج است. بدين جهت ضرورت دارد جهت تشخيص دقيق بيماري، پرندگان زنده نيز به آزمايشگاه ارسال شوند.
ارسال نمونههاي طوطي سانان
جهت رعايت موارد ايمني، انجام آزمايشهاي پس از مرگ فقط بايد در زير يك محفظه ايمني ميكروبيولوژيك انجام پذيرد. در صورت ارسال لاشه از طريق پست، خواهشمند است قبل از ارسال جعبهها، اطمينان حاصل نماييد كه لاشهها در دو لايه نايلوني پيچيده شده اند. بر روي بدنه خارجي جعبهها به نحو مشخص عبارت "مشكوك به پسيتاكوز" نوشته شود. بدين ترتيب كارمندان آزمايشگاه هنگام بررسي جعبهها، به طور اتفاقي در معرض عفونت قرار نميگيرند.
1- معمولاً تمام طوطي سانان به دليل اينكه ممكن است مبتلا به پسيتاكوز باشند، تحت درمان قرار مي گيرند. با استفاده از روش هاي آزمايشگاهي مي توان پرندگان مذكور را جهت تشخيص اين بيماري، غربالگري (غربالگري، به مفهوم تشخيص پرندگان مبتلا از سالم و به صورت گروهي مي باشد) نمود. در صورتيكه شما علاقمند به انجام غربالگري پرندگان خود هستيد، مقداري مدفوع از محل نگهداري گروهي پرندگان، و يا مدفوع يك پرنده تكي را، براي انجام آزمايش به روش PCR به آزمايشگاه ارسال نماييد.
2- جهت ارسال نمونه مدفوع به آزمايشگاه، مدفوع تازه و بدون مواد نگهدارنده و يا سوآب تهيه شده ازكلوآك را ارسال نماييد. از سوآبهايي با بدنه چوبي استفاده نكنيد.
3- در صورت منفي اعلام شدن جواب آزمايش، نمونه برداري را 7 الي 10 روز بعد مجدداً تكرار نماييد تا بدين وسيله از عدم آلودگي پرندگان اطمينان كامل حاصل نماييد.
ارسال نمونه براي آزمايشهاي ميكروبشناسي
الف – ارسال نمونه براي باكتري شناسي هوازي
1 – نمونهها بايد تا حد امكان تازه باشند.
2 – سطح اندام مورد نمونه برداري را قبل از استفاده از سواب، با شعله يا يك اسكالپل داغ، بسوزانيد..
3 – سوابها را در يك محيط مناسب (ايزوتونيك استريل) به آزمايشگاه منتقل كنيد.
4 – جهت انجام ساير آزمايشهاي به غير از ميكروبيولوژي، ارسال نمونههاي مدفوع (نه فقط سوآب) ضروري مي باشد.
5 – ميكروارگانيسم هاي سخت رشد همانند مايكوپلاسما ها، كامپيلوباكتر و لپتوسپيرا نيازمند توجه خاص مي باشند. خواهشمند است جهت ارسال نمونههاي مربوط با كارشناسان آزمايشگاه پاستور تماس حاصل فرماييد.
6 – اغلب باكتريها پس از 24 ساعت طي دوره انكوباسيون در محيطهاي كشت رشد مي كنند. در صورت انجام تست آنتي بيوگرام نيازمند يك فرصت 24 ساعت ديگر نيز مي باشد.
زمان كشت برخي از باكتريها به قرار زير است:
- كشت سالمونلا همراه با غني سازي حداقل 3 روز.
- كشت كامپيلوباكتر تا 5 روز زمان..
- بروسلا آبورتوس حداقل 4 روز.
- گونه هاي مايكوباكتريوم پاراتوبركلوزيس (پرندگان) از 6 الي 12 هفته.
- كشت مايكوپلاسماها از 10 روز الي 4 هفته.
- درماتوفيتها 3 هفته.
ب – ارسال نمونه براي باكتري شناسي بي هوازي
1 – براي سوابها از محيطهاي انتقال بي هوازي استفاده كنيد.
2 – براي انتقال مايعات، ظرف محتوي نمونه را تا لبه بالايي از مايع پر كنيد تا هيچ گونه هوا داخل آن باقي نماند..
3 – نمونههاي بافتي را به صورت كاملاً محكم در پوششهاي پلي اتيلن (نايلون) پيچيده تا در مجاورت هوا قرار نگيرند.
4 – براي تشخيص آنتروتوكسمي كلستريديايي، حداقل 2 ميلي ليتر از محتويات روده كوچك را كه دست كم از سه قسمت در ناحيه ايلئوم جمع آوري شده باشد، به آزمايشگاه ارسال نماييد. از هيچ گونه ماده نگهدارنده استفاده نكنيد (توجه: توكسين هاي كلستريديايي در كليهها قابل تشخيص نمي باشند).
5 – براي ارسال نمونه در ميوزيت كلستريديايي يا بيماري شاربن علامتي، چهار گسترش از سطح برش خورده عضله مبتلا و يا كبد تهيه نماييد. پس از خشك نمودن گسترشها در مجاورت هوا، آنها را در يك جعبه حمل لام، جهت انجام آزمايش، به آزمايشگاه ارسال نماييد. همچنين مي توان نمونههاي بافتي را در يك محفظه كاملاً در بسته و بدون مجاورت با هوا به آزمايشگاه ارسال نمود.
ج – ارسال نمونه براي ورم پستان
ارسال نمونه هاي شير آلوده شده به آزمايشگاه مي توانند منجر به نتايج غير واقعي شوند، به منظور ممانعت از آلودگي، از روش زير جهت جمع آوري شير استفاده نماييد:
1 – كود، مواد بستر و مو هاي اضافي را با برس از سر پستان گاو پاك كنيد. سر پستان هاي خيلي كثيف بايد با آب شستشو سپس كاملاً خشك شوند.
2 – چند دوشش اوليه شير را از سر پستان دور بريزيد.
3 – به مدت 30 ثانيه سر پستان را در يك ماده مناسب ضد عفوني غوطه ور سازيد.
4 – با استفاده از حوله كاغذي سر پستانك را كاملاً تميز نماييد.
5 – نوك پستان را با پنبه و الكل 70% ضدعفوني كنيد، در صورت نياز از قطعات متعدد پنبه استفاده كنيد تا نوك پستان كاملاً تميز شود. نبايد هيچ گونه لكه اي بر روي آخرين قطعه پنبه مورد استفاده مشاهده شود.
6 – اجازه دهيد سر پستان خشك شود.
7 – درپوش يك لوله نمونه برداري استريل را برداشته و لوله را به طرف پايين نگهداريد. هنگاميكه مشغول جمع آوري نمونه شير مي شويد، لوله را تقريباً با زاويه 45 درجه نسبت به سر پستان بگيريد. به هيچ وجه اجازه ندهيد كه لبه لوله با سر پستان تماس داشته باشد. 1 الي 3 دوشش شير را جمع آوري نموده و بلافاصله در پوش لوله را در جاي خود قرار دهيد.
ارسال نمونه براي آزمايشهاي انگل شناسي
1 - مدفوع: حداقل 10 گرم مدفوع در يك ظرف دهان گشاد و داراي در پيچي به آزمايشگاه ارسال نماييد(براي تشخيص لارو كرم هاي ريوي حداقل 50 گرم ).
2 – خون: براي تشخيص انگلهاي خوني 2 ميلي ليتر خون كامل در لوله حاوي EDTA و يا در گسترش نازك كه با متانول تثبيت شده اند را به آزمايشگاه ارسال نماييد..
3 – پوست: براي انگل هاي پوستي، خراش عميقي در پوست ايجاد نماييد به نحوي كه مقدار جزئي خون از آن خارج شود، سپس تراشه هاي جدا شده از اين خراش و يا دلمه و پوسته هاي حاوي مو يا پر را جهت جستجو جرب به آزمايشگاه ارسال نماييد. جهت آزمايشهاي قارچي پوستي (Ringworm) مقاديري از موهاي موضع آلوده را همراه با لايه زيرين آن، از جا كنده و به آزمايشگاه ارسال كنيد.
نمونه هاي كنه، شپش و كك را بدون آسيب ديدگي و به صورت تازه در ظروف در بسته ارسال نماييد.
توجه نماييد تمامي نمونه ها بايد در ظروفي با در پيچ دار و بدون پوشش ارسال شوند.
ارسال نمونه براي آزمايشهاي سرولوژي
نمونه هاي سرم دوتايي (Paired Sera) از نظر تشخيص بيماريهاي تنفسي و ساير بيماري ها بسيار ارزشمند مي باشند، خواهشمند است در روش تهيه اين گونه نمونهها به نكات زير دقت فرماييد:
1 – اگر اولين نمونه خيلي دير تهيه شود، ممكن است وضعيت سرمي دام هاي مورد نظر تغيير يافته، و شيوع بيماري در هنگام نمونه گيري دوم خاتمه يافته باشد..
2 – از دام هاي متعددي نمونه گيري نماييد تا مطمئن شويد كه هنگام نمونه برداري دوم، دامهاي مورد نظر قابل شناسايي خواهند بود.
3 – فواصل نمونه برداري مي تواند متفاوت باشد، اما بر اساس يك اصل عمومي اين فاصله نبايد بيش از دو هفته باشد.
4 – سطوح پادتن در نمونههاي انفرادي داراي ارزش محدودي مي باشد زيرا به سختي مي توان آنها را تفسير نمود.
خواهشمند است جهت كسب اطلاعات بيشتر، با كارشناسان آزمايشگاه دامپزشكي پاستور مشاوره نماييد.
ارسال نمونه براي آزمايشهاي ويروس شناسي
با استفاده از آزمايش الايزا امكان تشخيص سريع بيماري هاي BVD/MD در حيوانات زنده و لاشه دامهاي تلف شده وجود دارد.
الف – انتخاب دام زنده
1 – دامهايي را كه به تازگي مبتلا شده اند انتخاب نماييد.
2 – احتمال جدا سازي ويروس از دامهايي با ترشحات مخاطي و چركي از بيني، كمتر وجود دارد.
3 – خون دامهاي داراي علائم يا تب، ميتواند نمونه مناسبي باشد.
4- خون دام هاي داراي علائم درمانگاهي مشكوك به PI مي تواند مناسب باشد.
ب – نمونه برداري از لاشهها
1 – در صورت امكان لاشه تازه و دست نخورده و يا بافت ريه را به آزمايشگاه ارسال نماييد.
2 – دو يا سه نقطه از بافت ريه (در حدود 2 سانتيمتر مكعب) از ناحيه اتصال بين بافت سالم و مبتلا و يا سواب تهيه شده از ناي و نايژه را به آزمايشگاه ارسال نماييد.
3 – بافتها و يا سوابها بايد در سريعترين زمان ممكن به آزمايشگاه ارسال شوند.
توجه نماييد كه جداسازي ويروس از موارد درمانگاهي يك روش معمول آزمايشگاهي نمي باشد. اين موضوع مستلزم صرف وقت بوده و در اغلب موارد بدليل عدم زنده ماندن ويروس در زمان انتقال به آزمايشگاه، جداسازي ويروس با اشكال مواجه مي شود. هنگامي كه جداسازي ويروس ضروري باشد، نمونهها حتماً بايد در محيط مخصوص انتقال ويروس (VTM) ارسال شوند.
خواهشمند است قبل از ارسال نمونه با كارشناسان آزمايشگاه دامپزشكي پاستور مشاوره نماييد.
ارسال نمونه براي آزمايشهاي سلول شناسي
1 – مايعات آسپيره شده را قبل از ارسال در ظرف محتوي EDTA قرار دهيد.
2 – نمونههاي مستقيم مي بايد به روش مشابه جهت تهيه گسترش خوني آماده شده، پس از خشك شدن در جريان هوا، حداقل به مدت 5 دقيقه در متانول تثبيت شوند..
3 – خواهشمند براي هر نمونه 2 الي 3 گسترش ارسال نماييد تا امكان انجام روشهاي مختلف رنگ آميزي وجود داشته باشد.
ارسال نمونه براي آزمايشهاي آسيب شناسي(پاتولوژي)
1 – ضخامت نمونههاي بافتي كمتر از 1 سانتي متر باشد.
2 – نمونهها بايد به طور كامل در ارتباط با اندام مورد نظر باشند و ترجيحاً از منطقه اتصال بين بافت آسيب ديده و بافت سالم تهديد شده باشد..
3 – نمونهها بايد در محلول ثبيت كننده به اندازه 10 الي 20 برابر حجم خود غوطه ور شوند.
4 – نمونهها بايد در يك ظرف مناسب با دهانه گشاد به آزمايشگاه ارسال شوند.
5 – بهترين وضعيت تثبيت مغز به طور كامل است تا بدين وسيله به آسيب شناس اجازه داده شود منطقه مورد نظر خود را انتخاب كند.
6 – نمونههاي مربوط به روده را در سريعترين زمان ممكن پس از مرگ (طي چند دقيقه، نه چند ساعت) از قسمتهاي مختلف روده كوچك و بزرگ جمع آوري نماييد.
7 – روده را ميتوان با بريدن در حدود 1 الي 2 سانتيمتر از طول آن و سپس غوطه ور نمودن در محلول تثبيت كننده به روش مناسبي تثبيت نمود. به اين منظور از فشردن روده با پنس خودداري كنيد، حركت آرام نمونه در مايع تثبيت كننده موجب خروج مواد غذايي از داخل نمونه خواهد شد.
اگر دستور العمل فوق به نحو دقيق اجرا شود، تثبيت اوليه اغلب نمونهها طي 24 الي 48 ساعت انجام خواهد شد. توجه شود كه تثبيت كامل به زمان بيشتري نياز خواهد داشت.
خواهشمند است جهت دريافت اطلاعات بيشتر، با كارشناسان آزمايشگاه دامپزشكي پاستور تماس حاصل نماييد.
بسته بندي و ارسال نمونههاي آسيب شناسي(پاتولوژي)
1 – نمونههاي ارسالي بايد به نحو مناسب بسته بندي شوند. مواد و روش مورد استفاده جهت بسته بندي بايد مطابق با قوانين اداره پست جهت ارسال نمونههاي آسيب شناسي باشند.
2 – نمونههاي اورژانسي را مي توان بلافاصله پس از نمونه برداري، و در ظروف مملو از مايع تثبيت كننده به آزمايشگاه ارسال نمود. به اين ترتيب عمل تثبيت اوليه در هنگام حمل و نقل انجام مي پذيرد..
3 – در موارد غير اورژانسي، بافتها را مي توان به مدت 48 ساعت تثبيت مقدماتي نمود، سپس حجم مايع تثبيت كننده را براي ارسال كاهش داد. اين روش به ويژه جهت ارسال مغز مناسب است.
4 – ماده تثبيت كننده توصيه شده براي اغلب موارد، فرمالين 10% مي باشد.
5- جهت تهيه فرمالين 10%، يك حجم (مثلاً 100 سانتي متر مكعب) فرمالين تجاري موجود در بازار را با 9 حجم (900 سانتي متر مكعب) آب مخلوط نماييد.
ارسال نمونه مواد غذايي براي آزمايشهاي آناليز شيميايي
1- نمونه ترجيحاً در ظرف پلاستيكي درب دار يا نايلوني به آزمايشگاه ارسال شود تا در ميزان رطوبت و چربي آن اختلالي ايجاد نشود.
2- نمونههاي مختلف درون ظروف كاملاً مجزا ارسال شوند..
3- نمونهبرداري ترجيحاً از نواحي مختلف يك محموله خوراكي باشد. بخصوص اگر حجم محموله بزرگ باشد.
4- در صورت تمايل براي تعيين شرايط نمونه برداري استاندارد از مواد مورد نظر به لحاظ كيفي و كمي ميتوانيد با كارشناسان آزمايشگاه پاستور تماس بگيريد.
ارسال نمونه مواد غذايي براي آزمايشهاي ميكروبي
1- نمونه در دماي بين صفر تا 4 درجه سانتيگراد به آزمايشگاه ارسال شود (حداقل در كنار يخ).
2- برخي از نمونهها مانند بستني، حتماً در دماي زير صفر نگهداري و ارسال شوند..
3- حتيالامكان بستهبندي اصلي فرآورده غذايي دست نخورده و سالم باشد.
4- چنانچه ضرورتي در جداكردن قسمتي از نمونه ميباشد حتماً در شرايط استريل (كنار شعله) و داخل ظرف استريل انجام پذيرد.
ارسال نمونه آب براي آزمايشهاي ميكروبي و شيميايي
1- چنانچه آزمايشهاي ميكروبي مدنظر است، نمونه حتماً در كنار يخ حمل شود.
2- از زمان اخذ نمونه تا رسيدن به آزمايشگاه بيش از 24 ساعت نگذرد..
3- ظروف استريل جهت نمونهبرداري به کار گرفته شود.
4- جهت راهنماييهاي بيشتر خواهشمند است با آزمايشگاه پاستور تماس بگيريد.